تخريب لايه اوزون بيشتر در قطبين ايجاد ميشود به چند
علت : يكي اينكه ، چون گردش وضعي زمين از غرب به شرق است به دليل نيروي
گريز از مركزي كه در دو قطبها وجود دارد ، دو حفره در دو قطب ايجاد ميشود ،
مانند وقتي كه چايي شيرين را به هم ميزنيد ، و در اين حفرهها آلايندهها
متمركز ميشوند و اثر تخريبي بيشتري پيدا ميكنند . ديگر اينكه اصولا لايه
استراتوسفر كه در بالاي آن لايه اوزون قرار دارد در دو قطب باريكتر است .
اين لايه در استوا به طور متوسط 18 كيلومتر، در مناطق معمولي 12 كيلومتر ، و
در قطبها به طور متوسط 8 كيلومتر ميباشد .
تخريب لايه اوزون بيشتر در
قطب جنوب صورت ميگيرد ، چونكه در سمت قطب جنوب به نسبت قطب شمال خشكيهاي
بيشتري وجود دارد ؛ به عنوان مثال در عرض جفرافيايي 90 درجه شمال اقيانوس
منجمد شمالي واقع است ، درحاليكه در همين عرض جغرافيايي جنوب استراليا وجود
دارد كه از نظر صنعتي خيلي هم فعال و آلوده كننده هم هست .
تخريب لايه
اوزون در سالهاي اخير به علت آنكه كشورهاي صنعتي تدابير خاصي براي جلوگيري
از ورود آلايندهها به جو داشتهاند ، روند رو به بهبودي داشته است . اما
در تابستانها كه جلبكها رشد و نمو بيشتري دارند ( همانطور كه ميدانيد
مقداري C FC طبيعي از تجزيه جلبكها حاصل ميشود. ) يا هوا جريان بيشتري
دارد و آلايندهها بيشتر وارد جو ميشوند ( در زمستان ممكن است به علت
بارشهايي كه وجود دارد مقادير زيادي از آلايندهها وارد زمين شوند كه البته
آن هم اثرات سوء خودش را دارد ) ممكن است اين تخريب بيشتر صورت گيرد .
اخيراً
دانشمندان علت ايجاد حفره در لايه اوزون را گرداب هاي سنگين ، كه در قطب
جنوب جريان دارند ، مي دانند . در زمستان در طول شبهاي قطبي، نور خورشيد
درتمام سطح قطب جنوب در دسترس نيست ، به همين دليل در اين قطب در لايه
استراتوسفر طوفان هاى سنگيني گسترش مى يابند كه به آن ها "گرداب
قطبي"(polar vortex) مى گويند . گرداب قطبي مي تواند ذرات سازنده هوا را
تجزيه كند .
اين گرداب ها باعث ايجاد ابرهاى سردي مي شوند كه بر فراز
قطب جنوب جريان مي يابند. كه به اين ابرها "ابر استراتوسفر قطبي" (polar
stratosphere cloud) مي گويند.اختصار آن psc است. Pscها بسيار سرد هستند و
دماي آن ها حدود 80- سيلسيوس است.* Psc از نيتريك اسيد تري هيدرات (nitric
acid trihydrate) تشكيل شده است و با ابرهايي كه ما آن ها را در آسمان مي
بينيم كاملاً متفاوتند. پس اين ابرهاي اسيدي مي توانند لايه اوزون را تخريب
كنند. "بنايراين با استناد به تحقيقات انجام يافته ،موارد زير را مي توان
از عوامل موثر در تخريب لايه اوزون دانست:
1 - خود زمين به گونه اى مى
باشد كه نور خورشيد به قطب شمال بيشتر از قطب جنوب مى تابد به همين دليل
ضخامت لايه اوزون در قطب شمال بيشتراز ضخامت آن در قطب جنوب مى باشد ( زيرا
ما گفتيم كه پيوند ميان مولكول اكسيژن و اتم اكسيژن در مولكول اوزون بسيار
ضعيف مى باشد و ممكن است با كوچكترين برخورد از هم جدا ويا با دريافت
كوچكترين انرژى(مانند انرژى تابشى خورشيد ) به حالت اوليه خود برگردند)
2
- از مورد دوم نتيجه مى گيريم كه هواى قطب جنوب سردتر از هواى قطب شمال مى
باشد ، بنابراين هواى گرم هنگامى كه بر اثر جريان هايى به قطب جنوب مى
روند ، چون سبك مى باشند،به سمت بالا مى روند و موجب نابودى لايه هاى اوزون
برفراز قطب جنوب مىشوند.
3 - در زمستان نور خورشيد كاملاً در تمام سطح قطب جنوب در دسترس نمي باشد، واين امر باعث كاهش دما و تشكيل ابرهاي psc مي شود .
4 - ابرهاي psc اسيدي هستند و به همين دليل آن ها به لايه اوزون آسيب مي رسانند.